Η διαστημική αποστολή «Ευκλείδης» (Euclid) της ESA αποκάλυψε τις πρώτες έγχρωμες εικόνες του σύμπαντος. Ποτέ πριν ένα τηλεσκόπιο δεν μπόρεσε να δημιουργήσει τόσο αιχμηρές αστρονομικές εικόνες σε ένα τόσο μεγάλο κομμάτι του ουρανού και να κοιτάξει τόσο μακριά στο μακρινό Σύμπαν. Αυτές οι πέντε εικόνες απεικονίζουν όλες τις δυνατότητες του «Ευκλείδη» και δείχνουν ότι το τηλεσκόπιο είναι έτοιμο να δημιουργήσει τον πιο εκτεταμένο τρισδιάστατο χάρτη του Σύμπαντος μέχρι σήμερα, για να αποκαλύψει κάποια από τα κρυμμένα μυστικά του.
Ο «Ευκλείδης», ο δικός μας ντέτεκτιβ στο σκοτεινό Σύμπαν, έχει ένα δύσκολο έργο: να διερευνήσει πώς η σκοτεινή ύλη και η σκοτεινή ενέργεια έχουν κάνει το Σύμπαν μας να μοιάζει με σήμερα. Το 95% του κόσμου μας φαίνεται να αποτελείται από αυτές τις μυστηριώδεις «σκοτεινές» οντότητες Αλλά δεν καταλαβαίνουμε τι είναι επειδή η παρουσία τους προκαλεί κάποιες μόνο πολύ ανεπαίσθητες αλλαγές στην εμφάνιση και τις κινήσεις των πραγμάτων που μπορούμε να δούμε.
Για να αποκαλύψει τη «σκοτεινή» επιρροή στο ορατό Σύμπαν, τα επόμενα έξι χρόνια ο «Ευκλείδης» θα παρατηρήσει τα σχήματα, τις αποστάσεις και τις κινήσεις δισεκατομμυρίων γαλαξιών σε απόσταση 10 δισεκατομμυρίων ετών φωτός. Με αυτόν τον τρόπο, θα δημιουργήσει τον μεγαλύτερο κοσμικό τρισδιάστατο χάρτη που δημιουργήθηκε ποτέ.
Αυτό που κάνει την άποψη του «Ευκλείδη» για το σύμπαν ξεχωριστή είναι η ικανότητά του να δημιουργεί μια εξαιρετικά ευκρινή ορατή και υπέρυθρη εικόνα σε ένα τεράστιο μέρος του ουρανού με μία μόνο συνεδρίαση.
Οι εικόνες που κυκλοφόρησαν σήμερα δείχνουν αυτήν την ειδική ικανότητα: από τα φωτεινά αστέρια έως τους αμυδρά ορατούς γαλαξίες, οι παρατηρήσεις δείχνουν το σύνολο αυτών των ουράνιων αντικειμένων, ενώ παραμένουν εξαιρετικά ευκρινείς, ακόμη και όταν κάνετε μεγέθυνση σε μακρινούς γαλαξίες.
«Η σκοτεινή ύλη έλκει τους γαλαξίες και τους αναγκάζει να περιστρέφονται πιο γρήγορα από ό,τι μπορεί να εξηγήσει η ορατή ύλη από μόνη της. Η σκοτεινή ενέργεια οδηγεί την επιταχυνόμενη διαστολή του Σύμπαντος. Ο «Ευκλείδης» θα επιτρέψει για πρώτη φορά στους κοσμολόγους να μελετήσουν μαζί αυτά τα ανταγωνιστικά σκοτεινά μυστήρια», εξηγεί η Διευθύντρια Επιστήμης της ESA, Καθηγήτρια Carole Mundell. «Ο «Ευκλείδης» θα κάνει ένα άλμα στην κατανόησή μας για το σύμπαν στο σύνολό του και αυτές οι εξαιρετικές εικόνες του «Ευκλείδη» δείχνουν ότι η αποστολή είναι έτοιμη να βοηθήσει στην απάντηση ενός από τα μεγαλύτερα μυστήρια της σύγχρονης φυσικής».
Μεγέθυνση του Σύμπαντος μέσα από τα μάτια του «Ευκλείδη»
Αυτό το απίστευτο στιγμιότυπο από τον «Ευκλείδη» είναι μια επανάσταση για την αστρονομία. Η εικόνα απεικονίζει 1.000 γαλαξίες που ανήκουν στο σμήνος του Περσέα και περισσότερους από 100.000 επιπλέον γαλαξίες πιο βρίσκονται μακριά στο βάθος.
Πολλοί από αυτούς τους αμυδρούς ορατά γαλαξίες δεν ήταν προηγουμένως εμφανείς. Ορισμένοι από αυτούς βρίσκονται τόσο μακριά που το φως τους χρειάστηκε 10 δισεκατομμύρια χρόνια για να φτάσει σε εμάς. Χαρτογραφώντας την κατανομή και τα σχήματα αυτών των γαλαξιών, οι κοσμολόγοι θα μπορούν να μάθουν περισσότερα για το πώς η σκοτεινή ύλη διαμόρφωσε το Σύμπαν που βλέπουμε σήμερα.
Αυτή είναι η πρώτη φορά που μια τόσο μεγάλη εικόνα μας επέτρεψε να συλλάβουμε τόσους πολλούς γαλαξίες του Περσέα με τόσο υψηλό επίπεδο λεπτομέρειας. Ο Περσέας είναι μια από τις πιο ογκώδεις δομές που είναι γνωστές στο Σύμπαν, βρίσκεται δε «μόλις» 240 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά από τη Γη.
Οι αστρονόμοι απέδειξαν ότι σμήνη γαλαξιών όπως ο Περσέας μπορούν να έχουν σχηματιστεί μόνο εάν υπάρχει σκοτεινή ύλη στο Σύμπαν. Ο «Ευκλείδης» θα παρατηρήσει, σε όλο τον κοσμικό χρόνο, πολυάριθμα σμήνη γαλαξιών παρόμοιου τύπου όπως ο Περσέας, αποκαλύπτοντας το «σκοτεινό» στοιχείο που τους κρατά ενωμένους.
Δείτε το σμήνος του Περσέα στην υψηλότερη δυνατή ανάλυση (8000x8000 pixels) στον διαδραστικό χάρτη του ESASky
Σπειροειδής γαλαξίας IC 342
Κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο ντετέκτιβ μας στο σκοτεινό Σύμπαν θα απεικονίσει δισεκατομμύρια γαλαξίες, αποκαλύπτοντας την αόρατη επιρροή που έχουν πάνω τους η σκοτεινή ύλη και η σκοτεινή ενέργεια. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι κατάλληλο ότι ένας από τους πρώτους γαλαξίες που παρατήρησε ο «Ευκλείδης» έχει το παρατσούκλι «Κρυμμένος Γαλαξίας», γνωστός και ως IC 342 ή Caldwell 5. Χάρη στην υπέρυθρη όψη του, ο «Ευκλείδης» έχει ήδη αποκαλύψει κρίσιμες πληροφορίες για τα αστέρια σε αυτόν τον γαλαξία, ο οποίος μοιάζει με τον Γαλαξία μας.
Ακανόνιστου σχήματος γαλαξίας NGC 6822
Για να δημιουργήσει έναν τρισδιάστατο χάρτη του Σύμπαντος, ο «Ευκλείδης» θα παρατηρήσει το φως από τους γαλαξίες σε απόσταση 10 δισεκατομμυρίων ετών φωτός. Οι περισσότεροι γαλαξίες στο πρώιμο Σύμπαν δεν μοιάζουν με τους βασικούς σπειροειδείς γαλαξίες, αλλά είναι μικροί και ακανόνιστου σχήματος. Είναι τα δομικά στοιχεία για μεγαλύτερους γαλαξίες όπως ο δικός μας, και μπορούμε ακόμα να βρούμε μερικούς από αυτούς τους γαλαξίες σχετικά κοντά μας. Αυτός είναι ο πρώτος ακανόνιστου σχήματος γαλαξίας νάνος που παρατήρησε ο «Ευκλείδης» ονομάζεται NGC 6822 και βρίσκεται κοντά, μόλις 1,6 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη.
Σφαιρικό σμήνος NGC 6397
Αυτή η αστραφτερή εικόνα δείχνει την άποψη του «Ευκλείδη» σε ένα σφαιρωτό σμήνος που ονομάζεται NGC 6397. Αυτό είναι το δεύτερο πλησιέστερο σφαιρικό σμήνος στη Γη, που βρίσκεται περίπου 7.800 έτη φωτός μακριά. Τα σφαιρικά σμήνη είναι συλλογές εκατοντάδων χιλιάδων αστεριών που συγκρατούνται μεταξύ τους λόγω της βαρύτητας. Επί του παρόντος, κανένα άλλο τηλεσκόπιο εκτός από τον «Ευκλείδη» δεν μπορεί να παρατηρήσει ένα ολόκληρο σφαιρικό σμήνος σε μία μόνο παρατήρηση και ταυτόχρονα να διακρίνει τόσα πολλά αστέρια στο σμήνος. Αυτά τα αμυδρώς ορατά αστέρια «διηγούνται» σε εμάς για την ιστορία του Γαλαξία μας και για το πού βρίσκεται η σκοτεινή ύλη.
Το νεφέλωμα της Κεφαλής του Αλόγου
Ο «Ευκλείδης» μας δείχνει μια εντυπωσιακά πανοραμική και λεπτομερή άποψη του Νεφελώματος της Κεφαλής του Αλόγου (Horsehead Nebula), γνωστό και ως Barnard 33 και μέρος του αστερισμού του Ωρίωνα. Στη νέα παρατήρηση αυτού του αστρικού νηπιαγωγείου από τον «Ευκλείδη», οι επιστήμονες ελπίζουν να βρουν πολλούς αμυδρά και αόρατους πλανήτες μάζας του Δία στην ουράνια βρεφική τους ηλικία, καθώς και νεαρούς καφέ νάνους και μωρά αστέρια. Η φωτογραφία τραβήχτηκε μέσα σε μία μόλις ώρα, πράγμα που δείχνει τις δυνατότητες του Ευκλείδη...
Εξρευνήστε το εντυπωσιακότερο νεφέλωμα της αστρονομίας στην υψηλότερη δυνατή ανάλυση στον διαδραστικό χάρτη του ESASky
Φωτογραφίες: ESA/Euclid/Euclid Consortium/NASA